H νέα επιστημονική δημοσίευση του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος με θέμα ‘First Assessment of Micro-Litter Ingested by Dolphins, Sea Turtles and Monk Seals Found Stranded along the Coasts of Samos Island, Greece’, αποτελεί την πρώτη έρευνα που έγινε στο Αιγαίο για την καταγραφή της περιεκτικότητας μικροπλαστικών ρύπων σε 4 είδη θαλάσσιων θηλαστικών και 2 είδη θαλάσσιας χελώνας που εντοπίστηκαν νεκρά στις ακτές του ΒΑ Αιγαίου.
Οι αναλύσεις έγιναν στα εργαστήρια του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, ενώ η έρευνα έγινε σε συνεργασία με επιστήμονες από το τμήμα Βιοϊατρικής του Πανεπιστημίου Padova Ιταλίας, το Ζωολογικό Σταθμό Anton Dohrn Ιταλίας και το Πανεπιστήμιο Baja California Sur στο Μεξικό. Εξετάστηκαν 25 θαλάσσια ζώα: 8 δελφίνια, 2 μεσογειακές φώκιες και 15 θαλάσσιες χελώνες, στο σύνολο των οποίων εντοπίστηκαν πλαστικοί ρύποι. Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, εντοπίστηκαν συνολικά 10,639 μικροπλαστικές ίνες στο γαστρεντερικό σύστημα των νεκρών θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών.
Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας πιστοποιούν για ακόμη μία φορά ότι τα θραύσματα και οι ίνες των πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκονται εκτεθειμένα στο περιβάλλον, έχουν ήδη εισχωρήσει σε όλα τα επίπεδα των οικοσυστημάτων και της τροφικής αλυσίδας των ελληνικών θαλασσών.
Αντίστοιχα ανησυχητικά ήταν και τα συμπεράσματα των 14ων προηγούμενων επιστημονικών δημοσιεύσεων του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος με θέμα τη μικροπλαστική ρύπανση από το 2009 έως σήμερα. Θραύσματα και ίνες πλαστικού ανιχνεύονται σχεδόν στο σύνολο πολλών χιλιάδων δειγμάτων από διάφορα είδη ψαριών και ασπόνδυλων, θαλάσσιας χλωρίδας, θαλασσινού νερού και ιζήματος.
Τα τελευταία χρόνια τα ακόμα μικρότερα θραύσματα των πλαστικών απορριμμάτων, τα λεγόμενα νανοπλαστικά, έχουν αναδειχθεί ως πολύ πιο επικίνδυνα, δεδομένου ότι εισχωρούν μέσα στους ιστούς των οργανισμών – ακόμα και του ανθρώπου – με σοβαρές επιπτώσεις που ακόμα δεν έχουν προσδιοριστεί λεπτομερώς.
Οι επιβλαβείς επιπτώσεις των μικροσκοπικών πλαστικών θραυσμάτων που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητές. Πρέπει όμως να τονίσουμε ότι πέρα από τα τοξικά χημικά που περιέχει το πλαστικό από την παραγωγή του (βαρέα μέταλλα, επιβραδυντικά καύσης, φθαλικές ενώσεις, δισφαινόλες, κλπ.), όταν το πλαστικό βρίσκεται επί μήνες ή χρόνια στο θαλάσσιο περιβάλλον λειτουργεί σαν “σφουγγάρι”, καθώς σε αυτό εισχωρούν και άλλες τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο θαλασσινό νερό (φυτοφάρμακα, oργανοχλωρίδια κλπ). Έτσι όταν μέσω της τροφικής αλυσίδας τα θραύσματα του πλαστικού καταλήγουν στους διάφορους οργανισμούς και στον άνθρωπο, οι τοξικές επιπτώσεις είναι πολλαπλάσιες.
Η κατανόηση των επιπτώσεων που προκαλεί η πλαστική ρύπανση στα θαλάσσια οικοσυστήματα και είδη, αλλά και στην ανθρώπινη υγεία είναι πολύ σημαντική, ιδίως στη Μεσόγειο που θεωρείται ως μία από τις πλέον επιβαρυμένες θάλασσες του πλανήτη. Εδώ εκτιμάται ότι ανά 100 m2 θαλάσσιου πυθμένα υπάρχουν περίπου 43.55 απορρίμματα, εκ των οποίων το 70–80% είναι πλαστικά διαφόρων τύπων.
Δυστυχώς τα παραπάνω δεν προξενούν έκπληξη σε μία χώρα που είναι ουραγός στην Ε.Ε. όσον αφορά την ανακύκλωση, καθώς σε πολλές περιοχές της χώρας επιμένει να παρουσιάζει την εικόνα ανοιχτής χωματερής ακόμα και ενόψει τουριστικής περιόδου, αντί να αποτελεί ανταγωνιστικό και πρότυπο τουριστικό προορισμό (φυσικά με λίγες εξαιρέσεις από συγκεκριμένους δήμους).
Διασκορπισμένα απορρίμματα βρίσκονται όλο το χρόνο στις άκρες των αστικών και επαρχιακών δρόμων, σε τουριστικές περιοχές, σε πλούσια οικοσυστήματα, δίπλα σε αρχαιολογικούς χώρους και στην πλειονότητά τους καταλήγουν στη θάλασσα. Φυσικά η Ελλάδα δεν είναι ο μόνος ρυπαντής του Αιγαίου. Σοβαρό πρόβλημα προκαλείται και από τους τεράστιους όγκους πλαστικών ρύπων που προέρχονται και από τις γειτονικές χώρες. Όμως, δεν είμαστε σε θέση να θέσουμε το ζήτημα αυτό στις διμερείς σχέσεις με τις γειτονικές μας χώρες, καθώς η συμβολή μας στο πρόβλημα και η ανεπάρκεια των μέτρων διαχείρισής από ελληνικής πλευράς έχει οδηγήσει στις εικόνες που αντικρίζουμε σήμερα.
Το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης χρόνο με το χρόνο διογκώνεται ανησυχητικά. Στην Ελλάδα, παρά τις φιλόδοξες εξαγγελίες μέτρων, π.χ. για τον περιορισμό της πλαστικής σακούλας ή του πλαστικού μιας χρήσης, τα μέτρα εφαρμόζονται ανεπαρκώς και αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό του προβλήματος.
Καθώς ο τεράστιος διασκορπισμός των πλαστικών ρύπων και οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον αποτελούν πλέον δυσθεώρητο πρόβλημα, δεν είναι δυνατόν να επιμένουμε να εθελοτυφλούμε ούτε σε εθνικό, ούτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αξιοσημείωτο είναι ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα διασποράς του πλαστικού και της πλαστικής ρύπανσης προέρχεται από τη βιομηχανία τροφίμων και το λιανεμπόριο γενικότερα και την ευρεία διάθεση στους καταναλωτές προϊόντων σε πλαστικές συσκευασίες μίας χρήσης.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω δεν είναι μόνο το υπέρογκο κόστος των προστίμων που τελικά όλοι επιβαρυνόμαστε ως φορολογούμενοι λόγω της μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ, ούτε τα διάσπαρτα σκουπίδια που ενοχλούν την αισθητική μας.
Σημαντικότερο όλων είναι η επικίνδυνη πλαστική ρύπανση, που χρόνο με το χρόνο συσσωρεύεται και διογκώνεται, εισέρχεται στα οικοσυστήματα και την τροφική αλυσίδα και αποτελεί τη βαριά, τοξική, κληρονομιά που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές, ως τη νέα περιβαλλοντική κρίση που τους προετοιμάζουμε.
***
Για το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας “Αρχιπέλαγος”
Αναστασία Μήλιου
a.miliou@archipelago.gr
